Bolu
Valiliği, Bolu Belediyesi, BAİBÜ ve Bolu Sanayi ve Ticaret Odası (TSO)
tarafından hazırlanan ve Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) tarafından desteklenen
“Gıdanın Soy Ağacı” projesinin tanıtım toplantısı yapıldı.
Bolu
TSO konferans salonunda yapılan toplantıya, Bolu Belediye Başkan Yardımcısı
Emine Davarcıoğlu, BAİBÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Mustafa Yaman, Proje
Koordinatörü BAİBÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Gıda Mühendisliği Öğretim
Üyesi Prof. Dr. Gülsün Akdemir Evrendilek ile gıda ve tarımsal ürünlerle ilgili
sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katıldı.
Projenin
tanıtımını yapan Prof. Dr. Gülsün Akdemir Evrendilek, bu çalışmanın çıkış
noktasının coğrafi işaretleme konusu olduğunu belirtti.
Coğrafi
işaret başvurusu yapıldığında, bunun gerçekliğini ispatlamanın başvuru yapan
kişi ya da kuruma ait olduğunu belirten Evrendilek, “Gerçekten ürettiğiniz
ürünün, o coğrafi işaret aldığınız ürün olduğunu ispatlamak zorundasınız.
Sürekli elde ettiğiniz kaliteyi yakalamak ve bunu ispatlamak zorundasınız. Buda
çok zor bir durumdur. Biz ürünlerde genellikle kimyasal, fiziksel ve duyusal
kalite analizleri yapıyoruz. Ürünün kalitesini belirliyoruz. Ama bu ürün şu
coğrafyaya aittir. Ya da burada üretilmiş gibi kesin kanıtları veya bunu
ispatlayacak verileri bulamıyoruz.” dedi.
Evrendilek,
bu projenin en önemli özelliğinin coğrafi işaret başvuruları ile gıdalarda
yapılan taklit, tağşiş ve hile gibi istenmeyen durumların tespitinde fayda
sağlayacağını söyledi.
Gıda
ve tarımsal ürünlerde izlenebilirlik konusunun çok önemli olduğuna vurgu yapan
Evrendilek, “Hemen hemen her gün haberlerde ‘et ürünlerine yabancı menşeli
ürünlerin katılması’, ‘bala şeker katılması’, ‘üzüm pekmezine şeker katılması’
gibi konuları duyuyoruz. Bunlar artık
bizim alışkın olduğumuz haberler. Gerçekten tarımsal ürünlerin en büyük
dezavantajı ürüne, hile amaçlı ya da tüketiciyi yanıltmak amaçlı bir katkı
maddesi katıldığı zaman bunun tespitini yapmak gerçekten çok zor.” diye
konuştu.
Evrendilek,
taklit ve tağşişin sadece Türkiye’nin yanı sıra birçok ülke için çok büyük bir
problem olduğuna da dikkat çekerek, şunları söyledi:
“Taklit
ve tağşişin tespiti gerçekten çok uzun süreli oldukça hassas analizleri
gerektiren iki unsur. Ülkemizde ve dünyanın birçok ülkesinde taklit, tağşiş,
veya kökeni belirlemede kullanılan çok ileri teknikler var. Şu ana kadar biz
üniversitede yaptığımız analizlerde genellikle balların kalite kriterlerine bakıyoruz.
ve özelliklerini belirliyoruz. Ama bu bal Bolu’nun Gerede ilçesinden elde
edilmiş mi bize ispatlayın denilse bunu yapamıyoruz. Bu proje sonucunda
gerçekten balın bu bölgeden mi yoksa başka bölgeden mi elde edildiğini
ispatlayabileceğiz. “
“Gıdanın
Soy Ağacı” projesi tamamlandıktan sonra başta ballar olmak üzere birçok
üründe taklit ve tağşiş yapılıp yapılmadığını ve bunlarda kullanılan şeker ile diğer katkı
maddelerinin ne kadar kullanıldığını belirleyebileceklerini de ifadelerine
ekleyen Evrendilek,”Türk çayı’ diyorsan gerçekten ‘Türk çayı’ mı değil mi?
‘Tosya pirinci’ diyorsak gerçekten ‘Tosya pirinci’ mi değil mi? ‘Ezine peyniri’
diyorsak gerçekten bu ‘Ezine peyniri’ mi değil mi? bunların tespiti de oldukça
kolay bir şekilde yapılabilecek.” dedi.
“Bal
en fazla tağşiş yapılan ürünlerden bir tanesi. Ülkemizde ve tüm dünyada arısız
bal üretimi yapılabiliyor.” diyen Evrendilek, bala, mısır şurubu katılarak
ya da arıya şeker şurubu verilerek üretim yapıldığına vurgu yaparak,
“Baktığınız zaman üçü de bal diye satılabiliyor. Bunların gerçekten
kimyasal analizlerini yaptığınız zaman tespit etmeniz çok mümkün değil. Bize de
örnekler geliyor. Örneklere baktığınızda, her şey usulüne uygun ama balın
gerçekten arılar tarafından yapılmadığını biliyoruz. Tağşişin anlaşılabilmesi
için tek yol gerçekten karbon izotoplarının tespit edilmesi. Bu yöntemle bu
bala şu kadar şeker eklenmiş demek mümkün. Proje kapsamında ilk etapta
zeytinyağı ve bal için taklit, tağşiş belirleme çalışmaları yapılacak. Ondan
sonraki süreçte peyder pey diğer ürünler için de altyapı oluşturmayı
düşünüyoruz. Sahte ürün üretiliyorsa, taklit varsa tağşiş varsa tüketiciyi
kandırmaya ve yanlış yönlendirmeye yönelik hareketler varsa bunların tespiti
daha kolay olacak.” ifadesini kullandı.
